Europol heeft in november 2017 het rapport ‘Drugs and the darknet’ uitgebracht. Het rapport biedt veel informatie en belangrijke inzichten in online drugshandel, dat zich voornamelijk afspeelt via internetmarktplaatsen die via Tor bereikbaar zijn.

Hierbij moet meteen worden opgemerkt dat het aandeel van online drugshandel in de totale omvang van drugshandel wereldwijd vooralsnog klein is. Wel stelt Europol dat het de verwachting is dat online drugshandel een verdere groei zal doormaken. Dat kan worden verklaard door de manier waarop het darkweb deze vorm van criminaliteit faciliteert, met name door de anonimiteit die het Tor netwerk biedt, de mogelijkheden om versleuteld te communiceren, de mogelijkheden om te betalen in cryptocurrencies zoals Bitcoin (en in toenemende mate Monero en ZCash).

In het rapport wordt met veel openheid uitgelegd hoe online drugsmarkten werken en welke drugsmarkten actief zijn geweest. Daarbij wordt bijvoorbeeld uitgebreid ingegaan op de drugsmarkt AlphaBay, dat op enig moment naar schatting 28% van gehele omzet op online drugshandel voor zijn rekening nam. Grote operaties waarbij darknet markets offline zijn gehaald, hebben volgens Europol de drugsmarkten verstoord. Tegelijkertijd is duidelijk dat de drugshandelaren en kopers tegenmaatregelen nemen, zoals het aanbrengen van versleuteling op de marktplaatsen en het vereiste verschillende sleutels in te voeren voor het autoriseren van bitcointransacties. In het rapport wordt opgemerkt dat de politiedienst een goed beeld heeft van de Westerse drugsmarkten, maar vooralsnog (te) weinig zich heeft op online drugsmarkten met een niet-Engelse voertaal, zoals Russisch.

Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk hebben het grootste aandeel met betrekking tot het aanbod van drugs binnen de Europese Unie via darknet markets. Nederlandse verkopers zijn bekend om hun aanbod van MDMA, dat vaak van goede kwaliteit is.

Europol geeft aan dat het dataretentie-arrest van het Hof van Justitie van de Europese Unie grote problemen veroorzaakt in cybercrime onderzoeken naar online drugshandel, omdat de gegevens bij internet access providers niet verplicht beschikbaar worden gemaakt voor opsporingsinstanties. Ook levert de toepassing van ‘carrier-grade NAT’ technologie bij mobiele internet dienstverleners grote problemen op, omdat sommige aanbieders hun eigen klanten op hun netwerk niet meer kunnen identificeren door de gebruikte poorten niet te loggen en aangezochte IP-adressen niet vast te leggen. Carrier-grade NAT is een technologie waarbij verschillende internetgebruikers gebruik kunnen maken van hetzelfde IP-adres. De techniek wordt gebruikt door 95% van de mobiele telecomaanbieders en bijna 50% van de internet service providers wereldwijd.

De toename in het gebruik van encryptie (bijvoorbeeld door het gebruik van het PGP-sleutels) en het gebruik van anonimiseringsdiensten voor bitcoins (met zogenaamde ‘bitcoin-mixing diensten’ of ‘tumblers’) daagt ook de opsporing uit. In het rapport wordt tevens (wederom) aangegeven dat de jurisdictieproblemen in opsporingsonderzoeken naar cybercrime groot zijn. De problemen doen zich voor vanwege verschillende strafbaarstellingen, verschillende voorwaarden voor de inzet van bevoegdheden, problemen met betrekking tot de lokalisering van computers op het darkweb en een gebrek aan eenduidigheid over het uitvoeren van digitaal forensisch onderzoek.

Het ‘European Investigation Order’, dat een nieuw instrument biedt voor een meer directe vorm van rechtshulp binnen de EU, biedt volgens Europol onvoldoende mogelijkheden om effectief bewijs over de grenzen te verzamelen. Vanwege de vereiste specialistische kennis die is vereist en grensoverschrijdende aard van de criminaliteit heeft Europol een speciaal ‘darknet team’ opgericht. Zij raadt aan dat andere Lidstaten ook dergelijke teams oprichten.

In het rapport wordt ten slotte opgemerkt dat de Europese Commissie in het begin 2018 een voorstel zal doen voor een ‘nieuw juridisch instrument’ om elektronisch bewijs te vergaren