Vorige week is een artikel gepubliceerd van Mireille Hagens en mijzelf over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017 (Wiv 2017). Het artikel gaat in op de bijzondere bevoegdheden van onderzoeksopdrachtgerichte interceptie, de hackbevoegdheid, de informantenbevoegdheid en het verzamelen van gegevens op internet. Ook worden belangrijke wijzigingen met betrekking tot toezicht en enkele waarborgen in de wet toegelicht. Hieronder volgt een korte toelichting op de achtergrond en het doel van het artikel.
Achtergrond
Het landschap waarin inlichtingen- en veiligheidsdiensten opereren is in de afgelopen 15 jaar door technologische ontwikkelingen drastisch veranderd. Aan de ene kant betekende dit een beperking van de mogelijkheden van de AIVD en de MIVD, met name met betrekking tot het onderscheppen van de inhoud van communicatie met de bevoegdheden die ze hadden onder de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdienst 2002. Daarin was immers niet voorzien in de bevoegdheid tot bulkinterceptie van de kabel. Aan de andere kant biedt de andere (digitale) context nieuwe mogelijkheden met de bestaande bevoegdheden. Daarmee kunnen immers grotere hoeveelheden (persoons)gegevens worden verkregen. Daarbij kan gedacht worden aan de hackbevoegdheid, de bevoegdheid op vrijwillige basis gegevens te verkrijgen (informantenbevoegdheid) en het verzamelen van gegevens op internet. De verkregen gegevens konden vervolgens met steeds geavanceerder technieken worden geanalyseerd.
Veranderingen in de Wiv
Deze technische ontwikkelingen zijn een belangrijke drijfveer geweest voor de wijzigingen die in de Wiv 2017 zijn vastgelegd. Als tegenwicht voor – onder andere – het mogelijk maken van de nieuwe bevoegdheid tot onderzoeksopdrachtgerichte interceptie op de kabel (ook wel bulkinterceptie genoemd), zijn nieuwe waarborgen en een versterking van het toezicht in de wet gecreëerd. Daarbij kan worden gedacht aan de instelling van de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) en meer waarborgen omtrent het verwerken van gegevens, zoals de introductie van een zorgplicht voor de kwaliteit van gegevensverwerking en het vereiste van een ‘zo gericht mogelijke inzet’. Deze wijzigingen zijn ook deels ingegeven door de jurisprudentie van het Europees Hof van de Rechten van de Mens en aanbevelingen uit toezichtsrapporten van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD).
Artikel
In ons artikel (.pdf) bespreken we de bevoegdheden die een andere dimensie door digitalisering hebben gekregen en de belangrijkste wijzigingen met betrekking tot toezicht en waarborgen in de wet. Daarbij hebben wij ook de laatste ontwikkelingen met betrekking tot de nieuwe Wiv uit april van dit jaar meegenomen die het kabinet heeft aangekondigd als resultaat van de negatieve uitslag van het raadgevend referendum over de nieuwe Wiv op 21 maart 2018. Ook in de toekomst zullen wij ons bezighouden met het schrijven over de Wiv 2017.
Jan-Jaap Oerlemans & Mireille Hagens
jjoerlemans.com 